به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین مجتبی مصباح یزدی عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در چهاردهمین مدرسه شبهه پژوهی با عنوان «تفکر صحیح» که به همت مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه و با همکاری نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، مجمع عالی حکمت اسلامی، انجمن معرفت شناسی حوزه و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، به تشریح «ضرورت و چگونگی بهره‌مندی از استاد فکر» پرداخت و گفت: در نگاهی اجمالی به زندگی انسان و مقایسه آن با سایر موجودات می تواند ویژگی ها و تفاوت های آن نسبت به سایر را به خوبی نشان دهد. شعور، آگاهی، تصمیم گیری و اراده از ویژگی های مشترک انسان و سایر حیوانات یعنی موجودات دارای حیات است.
وی افزود: حیوانات دارای شعور مخصوص به خود برای تغذیه، برای نجات جان و حفظ سلامتی خود هستند. انسان این شعور را در سطح بالاتر و جامع تری داراست. ما بر خلاف حیوانات بر روی مشخصه های مختلف حیات خود تفکر می کنیم و برای همه آن ها مطالعات و تحقیقات مختلفی را انجام می دهیم تا به صورت دقیق بتوانیم برای مسائل حیاتی خود تصمیم گیری کنیم.
بشر برای پایه ریزی آینده ای خوب در دنیا و آخرت نیازمند تفکر صحیح است
حجت الاسلام والمسلمین مصباح خاطرنشان کرد: مرتبه درک روحی حیوانات مختص همین دنیاست، اما انسان در مرتبه روحی نیاز دارد به نحوی عمل کند که در عوالم بعد از دنیا نیز دارای کمال باشد.
وی تصمیم های حیوانات را از روی غریزه و بدون انجام عملیات تفکر دانست و گفت: این در حالی است که ما انسان ها تصمیمات مهمی داریم که گاهی مربوط به مسائل مهم زندگی دنیوی و گاهی مرتبط با حیات اخروی ماست. پس لازم است برای چنین تصمیماتی به خوبی فکر کنیم و بیندیشیم تا به بهترین برنامه ریزی ها دست یابیم.
عقل، نیرویی درونی برای تفکر
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) عقل را نیرویی درونی برای تفکر برشمرد و تصریح کرد: انسان با دارا بودن این موهبت الهی باید در مقابل آن پاسخ گو بوده و با استفاده از آن بیندیشد و تصمیمات درست را اتخاذ نماید.
وی با اشاره به اینکه تبدیل مجهول به معلوم یکی از وظایف فکر است، افزود: در علوم عقلی فکر را فقط برای بعد شناختی و تبدیل مجهول به معلوم به کار می برند؛ اما شاید بتوان آن را توسعه داد و گفت که تفکر ابزاری برای اتخاذ تصمیمات در حوزه فهم و عمل است.
برای تصمیمات درست، نیروی فکر درونی به تنهایی کافی نیست
حجت الاسلام والمسلمین مصباح بیان داشت: باید دانست که وقتی می خواهیم تصمیم بگیریم، نیروی فکر درونی به تنهایی جواب گو نیست. خداوند متعال در مورد مسائل اساسی و بسیار مهم علاوه بر نیروی فکر در درون ما، عوامل بیرونی و یاری گری را هم قرار داده است؛ پیامبران الهی و ائمه معصومین علیهم السلام از طرف خداوند متعال مأمور هستند انسان ها را هدایت نمایند.
وی گفت: رسول باطنی برای هدایت انسان، همان نیروی اندیشه و فکر است و پیامبران و ائمه علیهم السلام را رسول ظاهری می نامیم.
این پژوهشگر حوزوی اظهار کرد: انسان در لحظه به لحظه زندگی خود با مسائل مختلفی روبرو می شود و نیاز است تصمیماتی را اتخاذ کند. اگر در شرایطی پس از تفکرهای مختلف به نتیجه لازم نرسیدیم می بایست به افراد تجربه و دارای اندیشه مراجعه کنیم که این هم از نعمت های الهی برای هدایت ما به سمت تصمیمات صحیح است.
وی با تأکید بر لزوم بهره گیری از مشورت های افراد در زمینه های تخصصی آن ها، اظهار داشت: نباید از یک فرد مشاور توقع داشته باشیم در همه زمینه ها جوابگوی مسائل ما باشد و فقط سؤالات مرتبط با تخصص او را باید با او در میان بگذاریم.
بهترین راهنما، کسی است که ما را صاحب تفکر و اندیشمند تربیت کند
حجت الاسلام والمسلمین مصباح گفت: گاهی برخی اساتید می توانند افراد مراجعه کننده را به گونه ای راهنمایی کنند که خود آن ها صاحب تفکر شوند و به تولید اندیشه بپردازند؛ مثلاً در زمینه فقه و احکام دینی اگر کسی بتواند ما را به مقام اجتهاد برساند، ما می توانیم به قدرت ذهنی برسیم که احکام شرعی را خودمان استنباط نماییم. اهمیت یادگیری روش های حل مسائل زندگی بسیار بالا بوده و می تواند در همه تصمیمات زندگی ما تأثیرگذار شود.
وی ادامه داد: مقام معظم رهبری در مواقع مختلف و در مواجهه جامعه ما با مسائل مختلف به ارائه تحلیل پرداخته و چگونگی رسیدن به تفکر صحیح و نتیجه گیری درست را به ما می آموزند. بسنده نکردن ایشان به ارائه نتیجه و تشریح طریقه حل مسأله به رشد جامعه ما در اتخاذ تصمیمات درست منجر شده است.
عقل، زمانی می تواند دستگاه معرفت ساز سالمی باشد که مقدمات لازم برای فهم صحیح در اختیارش قرار گیرد
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) عقل را دستگاهی یاری رسان برای رسیدن انسان به هدفی که رسول ظاهری به دنبال آن است برشمرد و خاطرنشان کرد: در لسان فقهای ما هم هست که «کل ما حکم به العقل حکم به الشرع»؛ اما باید دانست که عقل زمانی می تواند دستگاه معرفت ساز سالمی باشد و ما را به همان سمت مد نظر پیامبران و ائمه(ع) هدایت می کند، که مقدمات لازم برای فهم صحیح در اختیار آن قرار گیرد. شرع با مقدمات صحیحی که بوسیله پیامبر و ائمه اطهار(ع) دریافت کرده است به احکام و معارف درست می رسد.
وی گفت: مشورت با افرادی که می دانند از لوازم تفکر است و خود عقل انسان حکم می کند در مسائلی که دچار جهل هستیم باید سراغ افراد متخصص برویم.
عدم تعارض بین رسول درونی و بیرونی در مورد یقینیات
حجت الاسلام والمسلمین مصباح بیان داشت: رسول درونی و بیرونی در مقام ثبوت و در مورد یقینیات هیچ گونه تعارضی با هم ندارند. اما در مقام اثبات است که امکان تعارض وجود دارد. مرحوم امام خمینی(ره) به همین جهت بود که فرمودند اگر تمام انبیای الهی در یک جا جمع شوند هیچ گونه تعارض و اختلافی با هم نخواهند داشت.
وی در پایان ضمن بیان برخی معیارهای تفکر صحیح خاطرنشان کرد: مراجعه به قطعیات عقل و قطعیات نقل از مهمترین معیارهای تفکر صحیح است و همواره مراقب بود که بر پایه وهمیات و گمان ها به فکر کردن و تولید اندیشه نپردازیم.
